Icoon – kijkoefening

Neem even de tijd om dit icoon goed in je op te nemen. Het is gemaakt door Andrej Roebljovs in de 15e eeuw en hangt in het museum in Moskou. Met veel zorg en aandacht is het geschilderd, heel precies getekend.

Wat zie je?
Wie zie je?
Welke kleuren en vormen?

Neem even de tijd om rustig te kijken.

…….

Drie figuren met vleugels, die elkaar raken. Van rechts naar links zie je achter de drie figuren een berg, een boom en een gebouw. De kleuren gaan van groen en blauw (aarde, lucht, schepping) naar rood, blauw en goud (verlossing).

Alle drie wijzen ze naar de schaal op de tafel, of het altaar.

Rechts zie je de Vader, de Schepper. De berg verwijst naar het oerbegin van de aarde, maar ook naar de berg waar Abraham zijn zoon Izaak moest offeren, en waar God aan Mozes verscheen.

De Zoon zit in het midden. Als je goed kijkt zie je dat hij twee vingers naar voren houdt, en drie naar achteren. De twee vingers wijzen op de twee naturen van Jezus, God en mens. De drie vingers wijzen op het geheim van de drie-eenheid.
De gouden sjerp wijst op het koningschap van Jezus, de heerschappij die op zijn schouders rust. De aarde is zijn troon. De boom verwijst naar de stam van David, maar ook naar het kruis, of naar de levensboom.

Links zit de heilige Geest, door zijn gewaad schijnt licht. Het gebouw zou kunnen verwijzen naar het hemels Jeruzalem.

Zie je dat er beweging zit in de afbeelding? De Vader knikt naar de zoon, de zoon knikt naar de Geest, de berg buigt naar de boom en de boom naar het gebouw. Er zit een soort cirkelbeweging in, een voortgaande beweging tussen Vader, Zoon en heilige Geest.

 Zondag Trinitatis

Vandaag is zondag Trinitatis. De zondag na het Pinksterfeest. Alle grote daden van God zijn genoemd, en nu is het tijd voor de lofprijzing. De aanbidding van de Drieenige God, Vader, Zoon en heilige Geest. Daarom zondag Trinitatis. De zondag van de drie-eenheid.

Om daar iets van te verstaan, hebben we niet genoeg aan woorden. Daarom zingen we veel vanavond. Is er een afbeelding die je zintuigen prikkelt en helpt om te verbeelden. Maar toch ook wat woorden, vanavond.

De kerkvader Augustinus was op een dag aan het wandelen langs de zee, diep in gedachten verzonken. Hoe kan dat eigenlijk, 1 God in 3 personen? Terwijl hij daarover nadacht, liep hij langs een spelend kind dat een kuiltje aan het graven was. Ik ga de zee in het kuiltje scheppen, riep het kind!

En Augustinus dacht, ik wil dat ook, de zee in een kuiltje scheppen. Ik ga woorden geven aan een groot geheim, de drie-eenheid van God. Net zo moeilijk als de zee in een kuiltje scheppen. Maar ik waag het er op. Hij schreef er een dik boek over.

Vanavond scheppen we een beetje zee in een kuiltje, als we samen nadenken over de drie-eenheid. Probeer je aandacht er bij te houden. En anders richt je je op de icoon die je afgebeeld ziet, dan heb je al heel veel begrepen van waar het om gaat.

Perichorese

In het Evangelie van Johannes ligt een grote innigheid tussen de Vader, de Zoon en de heilige Geest.Maar de drie-eenheid is niet iets dat pas in het Nieuwe Testament zichtbaar wordt. Al veel eerder wordt iets zichtbaar van God in verschillende gestalten. Bijvoorbeeld in de ontmoeting tussen Abraham en de drie engelen die hem bezoeken. Sporen van dat verhaal zie je ook terug in de icoon, als je goed kijkt.

In de Bijbel vind je geen uitgewerkte leer over de drie-eenheid. Wel vind je allerlei sporen die daar iets van laten zien. En op die sporen heeft de kerk verder gedacht. Voortdurend zijn er theologen geweest die nadenken over de drie-eenheid. Augustinus, en voor en na hem ook vele anderen. En dat gebeurt nog altijd.

Eén van de sporen vind je in Johannes 14, in het afscheidsgesprek tussen Jezus en zijn leerlingen. Keer op keer wijst Jezus naar de Vader terug, en vertelt Hij dat zij samen één zijn. En andersom, verwijst de Vader naar de Zoon. Als Jezus gedoopt wordt, spreekt de Vader zo dat iedereen het horen kan: dit is mijn geliefde zoon.

Maar nu staat Jezus voor zijn afscheid. Zijn dood en verrijzenis, en zijn hemelvaart. En nu Jezus niet meer op aarde is, wie spreekt dan over God de Vader? Wie zal naar Hem verwijzen? En wie vertelt ons dan van Jezus de zoon?

Dáárom zendt God zijn heilige Geest. De Geest zet het werk van Jezus op aarde voort. En dat kun je hieraan zien: waar de heilige Geest is, daar wordt Jezus in het middelpunt gezet. En via Jezus wordt God aanbeden, en groot gemaakt.

Dit is een moeilijk stuk, probeer het te volgen. Ik hoop dat je dan zult begrijpen waarom we het hierover hebben in de kerk, waarom dit zo belangrijk is.

Drie en toch één, dat is een van de moeilijke stukken van het christelijk geloof. Eén God, en drie benamingen. Moslims vinden dat vaak onbegrijpelijk, maar ook zelf kun je dat knap lastig vinden. Alsof je de zee in een kuiltje moet scheppen, wat eigenlijk helemaal niet kan.

Een woord om iets uit te drukken van de drie-eenheid van God, is het woord perichorese. Dat betekent: inwonen. Vader, Zoon en heilige Geest, wonen bij elkaar in. Ze zijn thuis bij elkaar.

In God zelf is er een voortdurende beweging: Vader, zoon en heilige Geest doordringen elkaar, zijn om elkaar heen en gaan zelfs in elkaar op. God is één in zichzelf. Maar in die eenheid, is er een gemeenschap. Kijk naar de icoon, waar je die beweging ook ziet.

In God zelf is er een rijkdom aan leven en liefde. God geeft zichzelf liefde. De Vader, de Zoon en de heilige Geest verwijzen naar elkaar, en zijn in elkaar een eenheid.

Daarom kun je ook niet zeggen dat God ons nodig heeft. God is in zichzelf genoeg. In zichzelf ligt er een gevende liefde, in Vader, Zoon en Geest.

Maar precies daarom weerspiegelt Jezus God zelf, als Hij zijn leven geeft. Omdat God in zichzelf gevende liefde heeft. En dat zie je in Jezus gebeuren, als hij op aarde komt. Dus als je naar Jezus kijkt, dan kijk je in het hart van de drie-enige God.

Als Jezus zichzelf geeft, dan is dat geen extraatje, geen aanvulling van God, maar het is precies zoals God zelf is.

De Geest trekt je in de gemeenschap

En nu geeft Jezus ons via de Vader de heilige Geest. Het is de heilige Geest die je binnen de cirkel trekt van God zelf. De tafel staat klaar, en je wordt genodigd om aan te schuiven in de kring, bij de drie-ene God.

Want onze God heeft geen onderdanen, maar Hij noemt je kind. Zoon, dochter. En de Geest is gegeven, opdat je je kindschap leert begrijpen. Opdat je thuiskomt, waar je thuishoort, in die kring van God, daar aan tafel (icoon).

Daarom loven wij God op deze dag. Omdat de Geest ons terugbrengt bij de bron van het leven, bij God zelf. In de naam van de Vader, de Zoon en de heilige Geest, amen.

Ds. Hanneke Ouwerkerk

Johannes 14: 15-21
Zondag Trinitatis
PG de Hoeksteen, themadienst